كتاب " مطالعات انتقادي استعمار مجازي آمريكا " نوشته دكتر سيد سعيدرضا عاملي استاد گروه ارتباطات و رئيس دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران در يك مقدمه و 5 فصل با عناوين مطالعه انتقادي ياهو، مطاله انتقادي ام.اس.ان، مطالعه انتقادي گوگل، مطالعه انتقادي فيس بوك و همچنين مطاله انتقادي توئيتر به بررسي ابعاد گوناگون قدرت نرم و امپراتوري‌هاي جنگ مجازي مي‌پردازد. دغدغه اصلي مولف در این کتاب مطالعه فضاي مجازي و جهاني شدن و استفاده كارآمد از اين فضا در مسير توسعه موثر جمهوري اسلامي ايران است . كتاب‌ها و مقالات علمي ملي و بين‌المللي بسياري به چاپ رسانده است كه از جمله آنها مي‌توان به مطالعات مجازي شهر تهران در دو جلد (1387 )، شهر جهاني تهران (1388 )؛ متن مجازي ( 1388 )؛ پژوهش مجازي ( 1388 ) و شبكه‌هاي علمي مجازي ( 1388 ) و دو جهاني شدن‌ها و ارتباطات بين تمدني ( 1389 ) نام برد .
سعيدرضا عاملي پژوهش خود را بخشي از پژوهش بنياديني مي‌داند كه پيرامون مطالعات راهبردي فضاي مجازي صورت گرفته است . عاملي امكان و حمايت مادي و معنوي اين تحقيق را محصول خردورزي و نگاه آينده انديشانه حجت‌الاسلام دكترسيدمهدي خاموشي مي‌داند. دكتر عاملي در مقدمه كتاب خود با عناويني همچون رويكرد انتقادي به استعمار مجازي آمريكا، مفهوم قدرت، قدرت سخت و قدرت نرم، قدرت نرم و فضاي مجازي، راهبرد و ابزار، قدرت نرم از طريق امپراتوري‌هاي مجازي: جبرها در چارچوب آزاد وارد مباحث اصلي كتاب مي‌شود .
نويسنده كتاب به اين موضوع اشاره مي‌كند كه استعمار دوره‌هاي متفاوتي را پشت سر گذاشته است. در دوره استعمار كهن، فيزيك جهان از طريق اكتشافات سرزميني، جنگ و قدرت سخت و استفاده از شگردهاي استعمار سياسي، تحت سلطه اروپا قرار گرفت. در دوره بعد كه از آن به استعمار نو تعبير مي‌شود؛ فرهنگ و انديشه ملت‌ها استعار شد و با روش‌هاي مختلف براي عقب نگه‌داشتن كشورها از طريق سياست‌هاي اقتصادي و فرهنگي تلاش شد . در دوره استعمار مجازي ، ايالت متحده آمريكا قله‌دار فضاي سلطه واستعمار بوده است. از آنجا كه هدف استعمار در درجه اول مسخ فكري فرد و جامعه مستعمره بوده است؛ در استعمار مجازي كه از ساز و كارهاي قدرت نرم استفاده مي‌شود، هدف اصلي از بين بردن استقلال راي كاربران و عضويت آنها در جامعه فرهنگي آمريكاست. مطالعه هشت درگاه برتر جهان كه همه آنها آمريكايي هستند و در تعامل كاري با نظام سياسي و امنيتي آمريكا قرار دارند، نشان مي‌دهد كه فضاي مجازي بعنوان محيطي براي استعمار و كاهش استقلال راي كاربران و عضويت دادن آنها در فرهنگ آمريكايي مورد استفاده ابزاري قرار گرفته است .
از ديدگاه نويسنده كتاب، ياهو، ام.اس.ان، گوگل، فيس بوك، توئيتر، ويكي‌پديا، يوتوب و همچنين آي.ام.دي.بي از جمله هشت امپراتوري مجازي مورد مطالعه هستند كه هريك به تنهايي قدرت نرم قابل توجه‌اي براي گردانندگان آن و كشور ايالات متحده آمريكا ايجاد كرده است. اين امپراتوري‌ها همه از يك سطح نيستند و حوزه كار وماموريت متفاوت و بعضاً مشترك دارند .
فصل اول كتاب حاضر با سرفصل‌هاي تاريخچه، اهداف و اصول كلي، ارزش‌هاي ياهو، ماموريت‌هاي ياهو، نظريه‌ها مفاهيم و روش‌ها، آمار ترافيكي و مالي، ظرفيت‌ها و برنامه‌هاي آينده ، برنامه‌هاي آينده ياهو – سازمان تحقيقات پيشرفته ، كاركردهاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي ، بررسي رويكردهاي محلي – جهاني وبگاه، ياهو در ايران و همچنين قدرت نرم ياهو – عنصر فعال امپراتوري مجازي آمريكا به بررسي ابعاد گوناگون امپراتوري عظيم ياهو مي‌پردازد. درگاه ياهو در ماه فوريه سال 1994 توسط دو دانشجوي دكتري مهندسي برق در دانشگاه استنفورد آمريكا با نام‌هاي جري يانگ و ديويد فيلو، كه در وقت آزاد خود برنامه‌نويسي مي‌كردند، راه‌اندازي شد. البته اين درگاه در ابتدا با نام‌هاي « راهنماي جري و ديويد براي وب » راه‌اندازي شده بود، اما چند ماه بعد به ياهو كه مخفف نام « يك اوراكل مداخله‌گر سلسله مراتبي ديگر است » تغيير نام داد. درگاه ياهو توانست در مدتي بسيار كم كاربران زيادي را جذب خود كند بطوري كه تا پاييز سال 1994 ترافيك اين درگاه از مرز يك ميليون هيت از زمان تاسيس گذشت .
فصل دوم كتاب مطالعات انتقادي استعمار مجازي آمريكا به بررسي موضوعات تاريخچه ، اهداف و اصول كلي ، ام.اس.ان ؛ درگاه اينترنت ، ام.اس.ان دات كام ، ظرفيت‌ها و برنامه‌هاي آينده، ام.اس.ان دات كام و اجزاي تشكيل دهنده آن، ام.اس.ان؛ موتور جستجوي هويت ،ام.اس.ان در ايران مي‌پردازد. از ديدگاه نويسنده ام.اس.ان در ايران نوزدهمين وبگاه مورد ارجاع كاربران است و كم توجهي نسبي ايرانيان به ام.اس.ان تا حدي مي‌تواند واكنشي به اين باشد كه نسخه فارسي آن در دسترس نيست و حتي نام ايران در ميان كشورهاي فهرست شده در ام.اس.ان وجود ندارد. به عبارت ديگر، درميان چهل كشوري كه حتي اسرائيل را در برمي‌گيرد و در ميان بيش از 35 زبان موجود در ام.اس.ان، كشور ايران و زبان فارسي ناديده انگاشته شده است .
در فصل سوم با عنوان مطالعه انتقادي گوگل، نگاهي به گوگل: امپراتوري مجازي، ده اصل گوگل، تاريخچه گوگل، آمار و ارقام و ظرفيت‌ها و برنامه‌هاي آينده گوگل، قدرت جهاني، نمود محلي؛ جهان محلي‌گرايي گوگل، گوگل در ايران، قدرت نرم يهود و قدرتمندي گوگل موضوعات مورد اهميت و بررسي سيد سعيدرضا عاملي مي‌باشد . نويسنده در اين فصل به اين مطلب مهم تاكيد مي‌كند كه علاوه بر آنكه بنيانگذاران گوگل خود ريشه و نسبي يهودي داشتند ، برخي اشخاصي را نيز به استخدام خود درآوردند كه آنها نيز يهودي بودند. اولين كسي كه توسط بنيانگذاران گوگل استخدام شد ، فردي يهودي به نام « كاريگ سيلورشتاين » بود. همچنين « سوزان ووجسيكي » كه زني يهودي بود، بعنوان معاون بخش مديريت محصولات گوگل مشغول به كار شد. چندي بعد خواهر وي « آنه ووجسيكي » كه متخصص زيست فناوري بود ، در مي 2007 طي مراسمي _ « ازدواج سنتي يهوديان » - با سرگئي برين رييس بخش فناوري گوگل ازدواج مي‌كند .
فصل چهارم كتاب به مطالعه انتقادي وبگاه فيس بوك مي‌پردازد. در اين فصل از كتاب به آزادي ارتباط و سهيم شدن در اطلاعات، مالكيت و كنترل اطلاعات، جريان آزاد اطلاعات ، برابري اصولي، اعتبار اجتماعي، استانداردها و پلت‌فرم‌هاي باز، خدمات بنيادين، رفاه عمومي، فرايند شفاف، يك جهان بعنوان اصول عنوان شده در فيس بوك مطرح مي‌شوند و اينكه در سرويس فيس بوك بايد مرزهاي جغرافيايي و ملي درنورديده شود و براي همه افراد دنيا قابل دسترسي باشد. 50درصد از كاربران فعال فيس بوك هر روز وارد اين وبگاه مي‌شوند. بيش از 35 ميليون نفر هر روز وضعيت خود را روزآمد مي‌كنند. بيش از سه ميليارد عكس هر ماه در وبگاه بارگذاري مي‌شود . بيش از پنج ميليارد محتوا هر هفته در اين وبگاه با ديگران به اشتراك گذاشته مي‌شود.
توئيتر و ويكي پديا دو وبگاه مجازي ديگر هستند كه در فصول بعدي كتاب مورد كنكاش و بررسي نويسنده قرار مي‌گيرند. مولف كتاب به اين مساله اشاره مي‌كند كه وبگاه توئيتر زماني شكل گرفت كه اعضاي يك شركت پادكستينگ براي ارتباط با يكديگر به دنبال راهكاري بودند تا با عملكردي مشابه سامانه پيامك ، آنها را مرتبا ً در جريان رويدادهاي مهمي كه براي اعضاي گروه اتفاق مي‌افتد، قرار دهند. در حقيقت تلفن همراه به همراه پيامك، ايده اصلي را در اختيار بنيانگذاران توئيتر گذاشت . نام توئيتر كه در اصل به معني صداي چهچهه زدن پرنده است؛ به اين دليل انتخاب شد كه القاء كننده جريان متناوب اطلاعات است؛ جرياني كه هدف اصلي آن عنوان شده است . كار روي پروژه ، در 21 مارس 2006 و با اولين ارسال پيام توئيتري توسط جك دورسي آغاز شد . توئيتر در ماه بيش از 190ميليون بازديد كننده دارد . در روز 65 ميليون توئيت در اين وبگاه توليد مي‌شود. توئيتر بيش 6/83 ميليون بازديدكننده از سراسر جهان دارد. بيشتر اعضاي توئيتر اصلا ً توئيت ارسال نمي‌كنند بلكه توئيت‌هاي ارسال شده توسط ديگران را مي‌خوانند. از ديدگاه نويسنده كتاب استفاده از توئيتر در انتخابات ايران و حوادث پس از آن به سرعت و لحظه به لحظه توسط رسانه‌هاي مختلف غربي ( به خصوص ايالات متحده) انعكاس گسترده‌اي داشت كه قبل از انتخابات، روز انتخابات و به ويژه حوادث پس از آن را شامل مي شود.
ويكي‌پديا وبگاه بعدي است كه مورد واكاوي دكتر عاملي قرار مي‌گيرد . بنياد ويكي‌پديا يك سازمان خيريه غيرسود ده است كه در سن پتزربورگ فلوريدا تاسيس شد و هم اكنون اداره مركزي آن در سان فرانسيسكو واقع شده است. ويكي فناوري نرم‌افزاري است كه در سال 1994 توسط واد كانينگهام ايجاد شد . اين فناوري ، اين امكان را فراهم مي‌كند كه چندين كاربر بتوانند يك متن يا برنامه را به سرعت و به آساني تغيير دهند . دايره‌المعارفي كه بر اساس فناوري ويكي كار مي‌كرد و قرار بود منبعي باشد براي تامين مطالب براي نوپديا ، ويكي پديا ناميده شد. اما ويكي پديا به سرعت رشدكرد و توجه زيادي را به خود جلب كرد. نو پديا در كل مدت فعاليت خود توانست 24 مطلب توليد كند ، در حاليكه ويكي پديا با توجه به سير بسيار آسان‌تر و سريع‌تري كه براي انتشار مطالب داشت، بسيار سريع‌تر رشد كرد . وبگاه نوپديا سرانجام در 26 سپتامبر 2003 تعطيل شد. گرچه ويكي پديا به شدت مورد رجوع كاربران اينترنت از جمله دانش‌آموزا و دانشجويان است ، اما ويژگي اصلي آن كه همان قابل تغيير بودن توسط هر كاربري است، باعث زير سوال رفتن اعتبار مقالات ويكي‌پديا شده است به گونه‌اي كه اغلب در محيط‌هاي علمي نمي‌توان به مقالات ويكي‌پديا رجوع داد .
وبگاه يوتيوب از نظرگاه مولف كتاب وبگاهي معرفي مي‌شود كاربرمحور كه اين امكان را فراهم آورده است كه كاربران اينترنتي از سراسر جهان ، ويدئوهاي خود را با افراد مورد نظرشان به اشتراك بگذارند. يوتيوب دريچه‌اي است كه از كانال ويدئو، انسان‌ها را به هم پيوند مي‌دهد، به همان نسبت خود نيز حاصل تفكري پيوندي است ؛ سازندگان اوليه آن استيو چن؛ تايواني – آمريكايي ، چاد هورلي ؛ آمريكايي و اكنون از مديران اجرايي ارشد يوتيوب، و جاويد كريم؛ بنگلادشي _ آلماني ، هستند . يوتيوب در فوريه سال 2005 با ابتكار مبدعانش افتتاح شد ، اما در اكتبر 2006 ، به مبلغ 65/ 1 ميليارد دلار به گوگل واگذار گرديد. بنابراين يوتيوب ، امروز هم يكي از اندام‌هاي اين غول اينترنتي به حساب مي‌آيد. مقر يوتيوب ابتدا در سن متئو قرارداشت، اما امروز به سن برونو، در كاليفرنيا، منتقل شده است. در وبگاه يوتيوب، محتويات ويدئويي، شامل ويدئو كليپ، كليپ تلويزيوني، نماهنگ، و آثار آماتور مانند ويدئوهاي شخصي منعكس شده در بلاگ‌ها و ويدئوهاي كوتاه و اصيل توليد شده توسط كاربران، نمايش داده مي‌شوند .
فناوري ويدئويي يوتيوب: پخش و بارگذاري ويدئو،كيفيت و كدك‌ها، ويدئوهاي سه بعدي، دسترسي به محتوا، موارد ممنوعه ، اصول حفظ حريم خصوصي يوتيوب ، دستورالعمل اجتماعات يوتيوب،خدمات حال و آينده، آموزش، فعاليت‌هاي غيرانتفاعي و داوطلبانه، كاركردهاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي، جستجوي واژگاني در يوتيوب، دموكراسي در يوتيوب ، جهاني‌سازي دموكراسي آمريكايي در يوتيوب، حقوق بشر در يوتيوب، ترور در يوتيوب، اسلام در يوتيوب، وبگاه در ايران، ايران در يوتيوب، تاثير فرهنگي يوتيوب در ايران ديگر مباحثي هستند كه در مطالعه انتقادي وبگاه يوتيوب مورد كنكاش و بررسي نويسنده كتاب قرار مي‌گيرد .
فصل پايان كتاب حاضر درباره مطالعه انتقادي آي. ام. دي. بي مي‌باشد. اينترنت مووي ديتابيس با پايگاه اطلاعاتي اينترنتي فيلم، كه به اختصار آي. ام.دي.بي . ناميده مي‌شود ، يكي از بزرگترين مجموعه‌هاي اينترنتي اطلاعاتي در مورد فيلم‌هاي سينمايي، برنامه‌هاي تلويزيوني ، برنامه‌هاي ويدئويي و بازي‌هاي كامپيوتري است كه سابقه آن به قبل از ايجاد شبكه جهاني وب برمي‌گردد . كل نيدهام بعنوان پايه‌گذار اين پايگاه شناخته مي‌شود. سيد سعيدرضا عاملي تاكيد مي‌كند كه هدف اصلي آي.ام.دي.بي ، چه در همان ابتدا كه فقط مجموعه‌اي از اطلاعات بود ، و چه هم‌اكنون كه گسترش يافته است و بخش‌هاي متعددي را شامل مي‌شود، ارائه اطلاعات به روز و مفيد در زمينه فيلم كه در سطح اينترنت به صورت آزاد و از طريق حداكثر پايگاه‌هاي مختلف قابل دسترسي باشد بوده است. مهم‌ترين خصيصه آي.ام.دي.بي . آن است كه جامع‌ترين منبع اينترنتي در مورد دنياي فيلم و سينماست و همواره به سمت تكميل اين اطلاعات پيش رفته است. تبليغات مهم ترين منبع مالي اين وبگاه است و بالاخص پس از خريداري شدن توسط آمازون، اهداف و برنامه‌هاي مالي بي شك در مديريت تاثيرگذارند . با وجود اينكه آي.ام .دي . بي قسمت فارسي ندارد، اما برخي فيلم‌ها، بازيگران و كارگردانان ايراني در پايگاه اطلاعاتي اين وبگاه ثبت شده‌اند، كه به احتمال قوي افزودن اين عناوين توسط كاربران ايراني انجام شده است .
مولف كتاب در انتهاي مباحث خود نتيجه‌گيري مي‌كند كه فرهنگ تبليغ شده در اين امپراتوري‌ها در بعضي مسائل متفاوت و در بعضي ديگر كاملا ً خلاف دين و فرهنگ كشورهايي همچون ايران است. براي مثال درگاه ياهو يك بخش ويژه همجنس بازان دارد، بخشي كه «افتخار» نام دارد، چرا كه به گفته خود همجنس بازان ، آنان به روش خود افتخار مي‌كنند. عاملي تاكيد مي‌كند كه هدف از نگارش اين كتاب سياه‌نمايي اين امپراتوري‌هاي مجازي نيست به طوري كه بسياري از خدمات متنوع و نقاط قوت آنان نيز در اين گزارش مطرح شده است، بلكه هدف نشان دادن قدرت شكل‌دهي اين امپراتوري‌ها به فضاي غالب سياسي، فرهنگي و اقتصادي فضاي مجازي است. هشت امپراتوري ذكر شده همگي آمريكايي هستند و به طور طبيعي تفكر غالب اين كشور را دنبال مي‌كنند .
مطالعه انتقادي استعمار مجازي آمريكا – قدرت نرم و امپراتوري‌هاي مجازي تاليف دكتر سيد سعيدرضا عاملي در چاپ نخست خود با تيراژ 2000 نسخه توسط موسسه انتشارات اميركبير انتشار يافته است.
آرشیو معرفی کتاب های: دین و رسانه، هنر دینی و ارتباطات اسلامی